Situasi pekebun sayur di Hulu Kinta

Berikut ialah isi kandungan memorandum yang diserahkan oleh Parti Sosialis Malaysia (PSM) bersama dengan petani-petani dari Hulu Kinta, Perak, pada 11 Disember 2023, kepada Kementerian Pertanian dan Keterjaminan Makanan.

oleh Dr. Jeyakumar Devaraj

Memorandum ini adalah untuk menyatakan bagaimana sebuah kawasan utama yang menghasilkan bahan-bahan makanan untuk rakyat Malaysia telah dan sedang dimusnahkan oleh tindakan Kerajaan Negeri Perak yang tidak arif terhadap kepentingannya keterjaminan makanan dalam memperkukuhkan keselamatan negara. Pada masa ini, 98% kawasan tanah pertanian di Mukim Hulu Kinta, Daerah Kinta, Perak, yang ditanam sayur-sayuran telah diluluskan untuk “pembangunan” pada tahun 2010. Sampai takat ini lebih 13% daripada kawasan Kanthan – Kuala Kuang –Tanah Hitam – Changkat Kinding yang digunakan untuk menanam sayur telah dimusnahkan untuk mewujudkan taman-taman perumahan ataupun projek perindustrian sejak tahun 2010. Jika proses pengusiran pekebun kecil tidak dihentikan, sebuah kawasan yang sedang membekalkan lebih kurang 80 tan sayur-sayuran, buah-buahan dan ikan air tawar setiap hari akan dimusnah habis dalam 15 tahun yang akan datang.  

Sejarah petani sayur-sayuran

Perkembangan ekonomi zaman penjajah telah membawa masuk beribu-ribu orang pekerja dari negara China, India dan Indonesia untuk bekerja di lombong-lombong, ladang-ladang dan projek-projek membangunkan sistem kereta api dan jalan-jalan antara bandar, dan sebagainya. Kehadiran ramai orang pekerja telah menjana pemintaan untuk makanan dan beribu-ribu orang pekebun kecil telah membuka tanah di sekitar bandar-bandar yang wujud pada masa itu. Ubi kayu merupakan jenis tanaman yang utama pada masa itu.

Pada tahun 1950-1951, pihak penjajah telah mengumpulkan semua pekebun-pekebun kecil ke dalam 540 buah kampung baru untuk mengurangkan bekalan makanan kepada tentera komunis. Di kawasan Hulu Kinta, 4 buah kampung baru telah diwujudkan – Kanthan, Kuala Kuang, Tanah Hitam dan Changkat Kinding – dengan jumlah rumah sebanyak 3000 buah. Namun, pihak penjajah British telah mengizinkan petani-petani kecil ini untuk meneruskan dengan aktiviti pertanian kerana populasi Malaya memerlukan hasil penanaman mereka.   

Petani-petani kecil ini juga dibiarkan untuk meneruskan aktiviti pertanian mereka selepas Merdeka. Walaupun ramai petani telah mencuba untuk memohon geran hak milik ataupun perjanjian pajakan bagi tanah yang diusahakan oleh mereka, biasanya mereka tidak dilayan oleh pihak pentadbir tanah. Pada masa yang sama, pihak pentadbir tanah tidak memanggil mereka untuk mengosongkan tanah yang diusahakan oleh mereka, kerana pada masa itu, tiada mana-mana pihak yang mahu menggunakan tanah tersebut dan tanah itu tidak mempunyai nilai ekonomi yang tinggi.

Pada tahun 1973, Allahyarham Tun Abdul Razak, Perdana Menteri Malaysia pada masa itu, telah melancarkan Rancangan Buku Hijau di mana beliau mengatakan bahawa pemilikan tanah tidak penting, selagi tanah itu digunakan untuk mengeluarkan makanan bagi rakyat kita.  Pada pertengahan dekad 1980-an, Pejabat Tanah telah menjemput petani-petani kecil di kawasan Tanah Hitam dan Changkat Kinding untuk menyertai Projek Tanaman Persayuran Hulu Kinta. Ramai petani berminat dan menghadiri temuduga, tetapi skim ini tidak pernah dilancarkan.

Pada hujung dekad 2000-an, Kerajaan Negeri Perak telah menganugerahkan 3,355 ekar tanah di kawasan Kanthan-Kuala Kuang kepada Perbadanan Kemajuan Negeri Perak (PKNP). Pada tahun 2011, pihak PKNP telah menawarkan pajakan 30 tahun kepada 132 orang petani yang bercucuk tanam di tanah seluas 1,200 ekar di kawasan itu. Hampir kesemua petani di kawasan Kanthan-Kuala Kuang berminat dan telah mengisikan borang dan menghadiri temuduga. Namun, tawaran ini tidak dilaksanakan.  

Jadi, hujah-hujah pihak yang menyalahkan petani kecil kerana menggunakan tanah kerajaan tanpa membayar cukai tanah ataupun sewa pajakan adalah tidak berasas. Situasi ini wujud kerana, sejak kemerdekaan negara kita, Kerajaan Negeri Perak enggan menjadikan petani kecil “sah di sisi undang-undang” melalui pemberian geran ataupun memeteraikan pajakan tanah dengan mereka. Dasar Kerajaan Negeri Perak yang telah menyebabkan situasi di mana petani-petani kecil tidak didaftarkan dan diminta untuk membayar cukai/sewa, bukannya kerana keengganan petani-petani kecil.

Perkembangan sektor pembinaan rumah

Pembangunan Ipoh sebagai sebuah bandar raya, dan dasar Kerajaan Negeri Perak untuk menganugerahkan hampir semua tanah kerajaan yang bukan diwartakan sebagai hutan kepada syarikat-syarikat yang dimiliki kerajaan (GLC seperti PKNP, SSI, MBInc dan PPPNP) telah mencetuskan permintaan untuk rumah yang dibina oleh pemaju. Pemaju-pemaju kaya telah mencari-cari tanah untuk membina rumah. Ada yang mengadakan usaha bersama dengan Kerajaan Negeri ataupun GLC tertentu. Ada juga yang membeli tanah yang diperlukan mereka daripada GLC.

Di banyak kawasan di Perak, kawasan-kawasan persayuran telah menjadi mangsa proses ini, kerana walaupun kawasan-kawasan ini telah diusahakan oleh pekebun kecil sejak zaman sebelum Perang Dunia Kedua, hampir kesemua mereka tidak memegang geran tanah ataupun sijil pajakan untuk tanah berkenaan. Berdasarkan peta Google  (yang telah merakam imej-imej tanah sejak tahun 2010), boleh dilihat bahawa daripada 4,627 ekar tanah diusahakan oleh pekebun kecil persayuran pada tahun 2010 di kawasan Kanthan – Kuala Kuang – Tanah Hitam – Changkat Kinding, tanah seluas 4,548 ekar, ataupun 98% keseluruhan kawasan pertanian sayur, telah pun dilupuskan kepada pihak pemaju ataupun PKNP. Daripada jumlah ini, dari tahun 2010 hingga ke 2023, 593 ekar tanah pertanian (ataupun 13% daripada keluasan keseluruhannya) telah dimusnahkan untuk projek-projek perumahan atau perindustrian. 180 orang petani lain yang mengusahakan 1,460 ekar tanah juga telah menerima notis pengusiran daripada PKNP ataupun pemaju tertentu.

Tinjauan status pertanian persayuran di Tanah Hitam – Changkat Kinding

Pihak kami telah menggunakan rekod peta satelit tahun 2010 untuk mengenal pasti kawasan-kawasan  penanaman sayur yang wujud pada tahun 2010. Lokasi kawasan-kawasan terlibat ditunjukkan dalam Peta 1, dan dinomborkan “1” hingga “12” dan diwarnakan seperti berikut:

• hijau jika tiada rekod daripada carian kami bahawa tanah itu telah dilupuskan kepada pihak swasta ataupun kepada syarikat milikan kerajaan (GLC);
• kuning jika tanah telah dilupuskan tetapi pemaju belum mengeluarkan notis mengosongkan tanah kepada petani;
• oren, jika pemaju/PKNP telah memulakan usaha-usaha untuk mengusir keluar petani;
• merah untuk kawasan di mana petani telah diusir dan kebun-kebun telah dimusnahkan.

Butiran berkaitan 12 kawasan ini adalah disimpulkan dalam Jadual 1.

Jadual 1: Status kawasan penanaman sayur di Tanah Hitam – Changkat Kinding dari tahun 2010 hingga 2023

Lokasi dalam Peta Dua	Anggaran Keluasan	Pemilikan	Status
1	76 ekar	Milikan Kerajaan	Masih diusahakan sebagai kebun sayur
2 – Belakang Chemor	80 ekar	Dilupuskan kepada anak syarikat Liew Yin Yin Land pada tahun 2020	LYY telah menghadapkan 18 orang pekebun ke mahkamah
3	28 ekar	Telah dilupuskan kepada pemaju	Masih diusahakan sebagai kebun sayur
4	200 ekar	Dilupuskan kepada anak syarikat LBS Bina Holdings	27 orang petani telah diusir keluar. 9 orang dihadap ke mahkamah
5	45 ekar	Telah dilupuskan kepada Desacity Development Sdn Bhd	Masih diusahakan sebagai kebun sayur
6	163	Telah dilupuskan kepada PPPNP	Masih diusahakan sebagai kebun sayur
7	260 ekar	Telah dilupuskan kepada pemaju	Kebun telah dimusnahkan
8	110 ekar	Anak Syarikat LBS Bina Holdings	Taman perumahan telah dibangunkan
9	40 ekar	Telah dilupuskan kepada pemaju	Masih diusahakan sebagai kebun sayur
10 –  Taman Kinding Perdana	30 ekar	Telah dilupuskan pada tahun 2010	Taman perumahan telah dibangunkan
11 – Opps Kurk Orchard	90 ekar	Dilupuskan kpd LBS Holding Sdn Bhd	Petani telah diusir selepas tahun 2017
12	56 ekar	Telah dilupuskan	Kebun masih ada tetapi pelan taman perumahan boleh dilihat dalam laman web Pejabat Tanah

Adalah jelas bahawa daripada 1,180 ekar tanah yang ditanam sayur-sayuran, buah-buahan ataupun digunakan untuk menternak ikan pada tahun 2010, 490 ekar (ataupun 42%) telah dimusnahkan dalam jangka masa 13 tahun yang lalu (berwarna merah dalam Peta 2). 280 ekar (24%) sedang diancam oleh pengusiran pada masa ini (warna oren). Mereka telah dihadapkan ke mahkamah oleh pemaju. 332 ekar (28%) telah dilupuskan kepada pemaju tetapi usaha mengusir petani belum bermula (berwarna kuning). Nampaknya hanya 76 ekar ataupun 6% daripada keluasan asal pada tahun 2010 masih belum dilupuskan pada masa ini (diwarnakan hijau). Ini bermakna bahawa jika tindakan tegas tidak diambil, ada kemungkinan besar bahawa menjelang tahun 2030, 94% daripada kawasan pertanian sayur yang wujud di kawasan Chemor – Tanah Hitam – Changkat Kinding pada tahun 2010 akan dimusnahkan.

Situasi tanah pertanian persayuran Kanthan – Kuala Kuang

Pada dekad 1990-an, sebidang tanah pertanian seluas kira-kira 350 ekar telah dipindah kegunaannya daripada kawasan pertanian kepada kawasan perindustrian dan dijualkan (kawasan ini ditanda “1990-an” dan diwarna merah dalam Peta 2). Petani di kawasan itu diusir keluar. Sehingga kini, 25 tahun selepas pengusiran petani, 135 ekar (ataupun 39%) daripada kawasan pertanian yang dimusnahkan pada dekad 1990-an, masih kosong ataupun ditanam dengan kelapa sawit. Ertinya, ramai pembeli tanah adalah golongan kaya yang berspekulasi dalam tanah. Mereka berhasrat untuk mengaut keuntungan daripada kenaikan harga tanah. Mereka tidak membeli tanah untuk membina kilang di tapak yang dibeli oleh mereka.

Sebuah kawasaan tanah lagi di Kanthan-Kuala Kuang yang seluas 3,355 ekar telah dianugerahkan kepada PKNP pada lebih kurang 18 tahun dahulu. (Menteri Besar Perak yang merupakan pihak yang melupuskan tanah juga memegang jawatan Pengerusi PKNP, pihak yang menerima tanah ini.) Kawasan ini diwarnakan kuning dan oren dalam Peta 2. Pada tahun 2012, PKNP telah menawarkan pajakan selama 30 tahun kepada 132 orang petani kecil yang mengusahakan kawasan tanah di dalam kawasan berukuran 1,200 ekar yang merupakan sebahagian daripada kawasan yang ditandakan oren dalam Peta B. Walaupun para petani berminat, menghadiri temuduga dan menyerahkan borang-borang kepada PKNP, PKNP tidak meneruskan dengan cadangan ini tetapi beralih kepada cadangan untuk membangunkan kawasan ini sebagai sebuah kawasan perindustrian teknologi tinggi. Pada awalnya projek perindustrian ini digelar “High Tech Park”, tetapi sekarang ia dinamakan “Silver Valley High Tech Park”.

132 orang petani di kawasan ini telah diberi notis peguam pada bulan Disember 2021 untuk mengosongkan tanah dalam jangka masa tujuh hari. Pada bulan April 2022, sebuah syarikat pemaju pembinaan rumah, KM Majubina Sdn Bhd, telah mengerahkan sekumpulan lelaki untuk memusnahkan kawasan tanah pertanian berukuran 48 ekar yang terletak di selatan bidang tanah yang dianugerahkan kepada PKNP, kononnya untuk mewujudkan projek perindustrian. Para petani telah menghalang usaha itu, dan telah mendapat perintah mahkamah untuk menghentikan pengusiran. Perkara ini masih dalam mahkamah di mana pemaju memohon Perintah 89 di bawah Kaedah-kaedah Mahkamah 2012.

Pada bulan Mei 2022, pihak PKNP telah menawarkan tanah gantian di kawasan Kampung Kolam, yang terletak antara Kampung Baru Changkat Kinding dan Tanjung Rambutan. Beberapa orang petani telah dibawa untuk melawat kawasan yang ditawarkan. Masalahnya adalah, tanah itu berbukit-bukit dan tiada sumber air yang mencukupi untuk menanam sayur. Tanah sebegini lebih sesuai untuk penanaman dusun ataupun kelapa sawit. Ianya juga akan memerlukan banyak modal untuk menyediakan teres dan sistem pengairan jika hendak membangunkannya sebagai sebuah kawasan pertanian dusun. Persatuan Petani Moden Chemor telah menghantar surat (dengan tangan) kepada PKNP dan Pejabat Tanah dan Galian (PTG) pada hujung bulan Mei 2022 berkaitan isu-isu ini, dan memohon sesi perbincangan, tetapi sampai sekarang sesi dialog belum diadakan.

Pada tahun 2020, Banjaran Barat Sdn Bhd, sebuah syarikat pembinaan rumah yang telah membeli 8 ekar tanah di Kuala Kuang daripada PKNP, telah menfailkan tindakan mahkamah untuk memohon Perintah 89 supaya mengusir petani. Para petani telah membantah tindakan ini dan pada 22 November 2023, Hakim Mahkamah Tinggi Ipoh telah menolak permohonan pemaju kerana wujudnya bukti yang mencukupi bahawa petani-petani yang terlibat bukannya setinggan haram tetapi merupakan penghuni tanah itu sejak 80 tahun dahulu, dan mereka pernah dijanjikan tanah gantian oleh PKNP dan PTG.

Adalah pelik bahawa PKNP sedang menjual bidang-bidang tanah kepada pemaju swasta untuk projek perumahan di sebuah kawasan yang diberikan kepadanya untuk membangunkan industri berteknologi tinggi. Adalah juga lebih pelik bahawa dalam kes KM Majubina, tanah seluas 48 ekar dijual kepada pemaju dengan harga RM5.8 juta. Jumlah ini jauh kurang berbanding harga pasarannya pada masa itu, iaitu RM15 juta. Perkara ini telah diadu kepada Suruhanjaya Pencegahan Rasuan Malaysia (SPRM) pada bulan April 2022 melalui memorandum yang disampaikan dengan tangan, tetapi pihak petani tidak menerima sebarang maklum balas daripada pihak SPRM walaupun tiga surat peringatan telah dihantar.

Pada bulan Oktober 2022, PKNP telah menggunakan notis di bawah Seksyen 425 Kanun Tanah Negara untuk mengusir 4 orang petani keluar dari kawasan di utara tanah 1,200 ekar ini. Pada 24 Oktober 2023, pihak PKNP dan PTG telah menggunakan Notis 425 untuk mengusir 6 orang petani keluar dari sebidang tanah berukuran 50 ekar di kawasan sebelah dengan menggunakan kekerasan. Seorang wanita tercedera dan 4 orang ditahan polis. Para petani telah menfailkan permohonan semakan hakiman terhadap penggunaan Notis 425 terhadap petani dan telah memperolehi satu perintah “penggantungan” (yang diingkari oleh pihak PKNP).

Pada 12 Julai 2021, Kerajaan Negeri Perak telah menukar status guna tanah untuk satu kawasan sebesar 470 ekar dari pertanian kepada perindustrian walaupun dibantah oleh penduduk-penduduk taman yang tinggal di kawasan hilir Sungai Pari yang sedang mengalami banjir dari semasa ke semasa. Kawasan 470 ekar ini adalah terletak bersebelahan dengan kawasan 1,200 ekar tanah yang disebut tadi. Penjualan tanah ini secara dalam talian sudah bermula. 

Jadual 2: Status Tanah Kanthan – Kuala Kuang

Lokasi	Status	Keluasan	Bilangan Petani
Ditanda “Notis 425” dalam Peta 2	Petani telah diusir secara paksa	62 ekar	10 orang
Ditanda “Order 89” di Peta 2	Pemaju telah menfailkan kes untuk mengusir petani.	56 ekar	15 orang
Diwarnakan oren di Peta 2	Telah diberi surat peguam untuk pengosongan tanah	1,182 ekar	107 orang
Ditanda kuning	Guna tanah telah ditukar. Bidang-bidang tanah sedang dijual dalam talian	470 ekar	50 orang
Kami tidak pasti sempadan	PKNP berkata tanah ini telah dianugerahkan kepada mereka. Kami belum kenal pasti lokasi.	1,680 ekar	??
Ditanda “1990an”	Petani diusir keluar pada dekad 1990-an	350 ekar	80 orang

Pada kami, cadangan “Perindustrian Berteknologi Tinggi” hanya satu alasan untuk membolehkan pihak pemerintah mencairkan aset tanah kerajaan dengan jualan tanah kepada pemaju perumahan dan juga peniaga yang berspekulasi dalam tanah. Masalahnya untuk rakyat dan negara adalah sebuah kawasan yang mengeluarkan 60 tan sayur-sayuran setiap hari akan dimusnahkan. Jika tidak dihentikan melalui tindakan tegas kerajaan, kesemua kebun-kebun persayuran di kawasan berukuran 3,355 ekar ini akan dimusnahkan sepenuhnya sebelum tahun 2040 oleh pihak yang tidak begitu bijak ataupun tidak bertanggungjawab.

Status Projek-projek Taman Kekal Pengeluaran Makanan

Kerajaan Negeri Perak telah mewujudkan 6 buah kawasan Taman Kekal Pengeluaran Makanan (TKPM) sejak tahun 2010. Butiranberkaitan lokasi dan keluasan projek-projek TKPM ini adalah disenaraikan dalam Jadual 3.

Jadual 3: Butiran berkaitan kawasan-kawasan Taman Kekal Pengeluaran Makanan

Kawasan	Dilancarkan	Keluasan (ha)
Sungkai	2001	420
Lekir	2001	149
Slim  (Tanjung Malim)	2004	225
Gua Tempurung	2006	91
Parit (Titi Gantung)	2006	52
Bukit Sapi (Lenggong)	Belum	884 dicadangkan
		937 ha  +  884 ha

Pihak kami, Gabungan Petani Perak, telah melawat ke tapak-tapak projek TKPM ini pada bulan September 2022. Penemuan kami adalah

• Lebih daripada 50% kawasan TKPM yang telah diancarkan (937 ha itu) tidak diusahakan. Terbiar sahja.
• Lebih daripada 50% kawasan yang diusahakan adalah ditanam kelapa sawit.
• Hanya 25% daripada kawasan TKPM ditanam sayur, dan ada banyak kawasan di mana sayur tidak begitu segar.

Ini bererti bahawa kawasan-kawasan TKPM bukan merupakan usaha yang boleh menggantikan kebun-kebun di kawasan Hulu Kinta sebagai pembekal sayur-sayuran untuk rakyat Malaysia. Mungkin kawasan yang dipilih tidak begitu sesuai untuk penanaman sayur. Ataupun ada kemungkinannya bahawa pengusaha yang diberi tanah di tapak projek TKPM tidak mempunyai pengalaman yang mencukupi untuk mengendalikan kebun-kebun sayur.

Permohonan Gabungan Petani Perak

1. Hentikan segala usaha mengusir keluar petani yang sedang mengusahakan kebun-kebun sayur di Hulu Kinta.
2. Menubuhkan sebuah Suruhanjaya Di-Raja di peringkat negeri Perak untuk mengkaji sama ada keputusan Kerajaan Negeri Perak untuk melupuskan hampir 94% tanah yang sedang mengeluarkan sayur di Hulu Kinta – sebuah kawasan seluas 4600 ekar, yang menghasilkan 80 tan sayur dan buah setiap hari – kepada pemaju, adalah keputusan yang bertanggungjawab.
3. Jika keputusan itu diambil tanpa mengambil kira kepentingan negara untuk memelihara pengeluaran bahan-bahan makanan untuk rakyat kita, Kerajaan Persekutuan harus mencampur tangan dengan menyediakan dana untuk membolehkan Kerajaan Negeri Perak supaya mengambil balik tanah daripada pemaju (dengan menggunakan kuasa di bawah Akta Pengambilan Tanah) dan membayar pampasan yang sewajarnya kepada pemaju yang terlibat.    
4. Tanah yang diambil balik harus diwartakan sebagai kawasan kekal pertanian sayur dan buah, dan diberi pajakan 10-20 tahun kepada petani yang sedia ada di atas tanah itu dengan syarat mereka tidak boleh menanam kelapa sawit. Kumpulan pekebun ini mempunyai pengalaman/kemahiran dalam perkara ini dan telah berjaya mengeluarkan bahan-bahan makanan untuk negara selama 80 tahun tanpa bantuan/subsidi kerajaan. Mereka harus digalakkan untuk meneruskan aktiviti mereka.
5. Mengubah suai Peraturan Tanah Negeri Perak untuk mewujudkan mekanisme semak dan imbang dalam proses pelupusan tanah. Syor kami adalah sebuah Jemaah Khas yang dianggotai oleh beberapa individu yang dilantik oleh Sultan Perak atas nasihat Dewan Undangan Negeri, termasuk seorang ADUN pihak kerajaan, seorang ADUN daripada pihak pembangkang, seorang wakil daripada Kesatuan Petani Persayuran di Perak dan seorang wakil daripada NGO yang bertapak di Perak. Jemaah ini harus mempunyai kuasa untuk menghentikan sebarang pelupusan tanah kerajaan dan merujuknya kepada persidangan DUN untuk kelulusan selepas penjelasan oleh pihak pentadbir, jika Jemaah berpendapat bahawa pelupusan tersebut akan menjejaskan keterjaminan makanan negara.

Kami mahu Yang Berhormat Menteri Pertanian meneliti memorandum ini dan melawat ke kawasan Hulu Kinta untuk menyaksikan sendiri apa yang sedang dialami oleh para pengeluar makanan di kawasan Hulu Kinta. Kami sangat berharap Yang Berhormat akan, selepas melawat kawasan untuk mendapat tahu lebih mendalam, membawa isu ini ke Jemaah Menteri untuk mencari penyelesaian yang baik bagi negara kita. Kami sedar bahawa isu tanah adalah di bawah bidang kuasa negeri. Tetapi keterjaminan makanan adalah sebahagian daripada keselamatan negara, dan Perlembagaan Persekutuan telah memperuntukkan Perkara 91 yang mewujudkan Majlis Tanah Negara di mana isu-isu seperti yang dihuraikan dalam memorandum ini boleh dibincangkan.    

Kami amat berharap bahawa Kerajaan Madani akan bersikap berani dan berprinsip, dan bertindak tegas untuk menangani satu perkara yang sangat penting untuk keselamatan dan kesejahteraan anak cucu kita semua.

==========

Dr. Jeyakumar Devaraj ialah Pengerusi Nasional Parti Sosialis Malaysia (PSM).